TUYUROĞLU / HACI İBİŞOĞLU SÜLALESİ

Çardak’ın nüfus bilgileri hususunda yararlandığımız tek kaynak olan “Arşiv Belgeleri Işığında Çardak Tarihi”[1] isimli eserde Osmanlı Arşiv kayıtlarından çıkarılarak yayınlanan Nüfus Kayıt Defterlerinde kayıtlı ailelerin, bugünkü torunlarının kimler olabileceği konusundaki araştırmamıza “Tuyuroğlu” ailesi ile devam ediyoruz.

Belgeye dayanan bilgilerin yanında, bize bu konuda aile büyüklerimiz ve özellikle bu konuda derin bir vukufu olan merhum Hüsamettin ve eşi Döndü Selçuk’un anlatımları yol göstermiştir. Onlar da her anlatımlarında bu rivayetlerin, kendi çocuklukları çağında aile büyüklerinden edindikleri bilgiler olduğunu bize tekraren belirtmişlerdir.

NÜFUS SAYIM DEFTERLERİNDE TUYUROĞLU AİLESİ

“Danışmendlü Kazası bünyesinde 1844-1845 yıllarında yapılan iki ayrı nüfus sayım kaydı vardır. Muhtemelen daha önceki sayımlarda olduğu gibi, (kaçan, ortadan gözükmeyen insanların olması gibi) bu kayıtlarda da 6 ay gibi bir aralıkla iki sayım yapılmış olmalıdır.

İlk kayıtlara (BOA-NFS.d.1575-67) göre;

DANİŞMENDLÜ-Yİ KEBİR KAZASI ÇARDAK KÖYÜ MÜSLÜMANLARININ NÜFUS DEFTERİDİR. [H. 1260 / M.1844]”[2]

4	12	Orta boylu-ak sakallı, Tuyuroğlu Hacı İbrahim bin Abdurrahman	70
	13	Oğlu, orta boylu-kumral sakallı, Yusuf bin İbrahim	35
	14	Oğlu, Osman bin Yusuf	1
	15	Diğer oğlu, Ahmed bin Yusuf	15
	16	Orta boylu-ter bıyıklı, Hacı İbrahim	20

Tuyuroğlu ailesinin adına 1844 / 45 yıllarında yapılan nüfus sayım kayıtlarında rastlıyoruz. Sebebini araştırmak maksadıyla civar köylerin nüfus kayıtlarını da incelediğimizde, Gemiç Köyünün 1844 / 1845 yıllarına ait Nüfus Kayıt Defterinde[3] de “Tuyuroğlu” adı ile kayıtlı iki aileye daha rastladık.   Burada da 1832 yılından 1844 yılına kadar olan zaman aralığında yapılan nüfus sayımlarında kayıtlı görülmedikleri, Çardak’ta olduğu gibi Gemiç köyünde de 1844 / 1845 yıllarında yapılan nüfus sayımında ( BOA-NFS.d.1574-64)  kayıtlı olduklarını tesbit ettik

Değerlendirmemiz şudur; “Tuyuroğlu” ailesi 1838 - 1844 yılları arasında bilinmeyen bir mahalden Hambat ovasına gelerek, aileden Abdurrahmanoğlu Hacı İbrahim bir hane olarak Çardak köyüne, Ahmetoğlu Hasan ile Haliloğlu Musa da iki hane olarak Gemiç köyüne yerleşmişlerdir.

Gemiç köyündeki Tuyuroğlu ailesi ilgi alanımız dışında olduğundan, Çardak köyündeki Tuyuroğlu Hacı İbrahim bin Abdurrahman ailesini inceledik.

Tuyuroğlu hacı İbrahim, Çardak köyü Nüfus kayıt defterinde Topaloğlu ailesinden sonra 4 Hane ve 12 sıra numarası ile kayıtlıdır. Sayımın yapıldığı 1844 yılında “70 yaşında orta boylu, aksakallı” bir pir- i fanidir. Tahminimizce Çardak köyünü oluşturan  “Karalı” veya” Selmanlı” aşiretlerine de mensup değillerdir. Âcizane kanaatimiz, 1844 yılına kadar münferiden veya bir başka aşiret içerisinde konar-göçer olarak hayatlarını sürdürürlerken[4]  Hacı İbrahim Çardak köyüne, Tuyuroğlu “Hasan bin Ahmet” ile Tuyuroğlu” Musa bin Halil” de Gemiç köyüne yerleşmişlerdir.

Çardak köyüne yerleştikten sonra da bu aile, babaları Hacı İbrahim’in adına izafeten “Hacı İbişoğlu” adıyla anılmaya başlamış, zamanla da “Hacı İbişoğlu” adı sülale adı haline gelmiştir.

1844 nüfus sayımı yapıldığı sırada, yukarıda belirtildiği üzere Hacı İbrahim 70 yaşındadır. Oğlu Yusuf 35 yaşındadır. Resmi nüfus kayıtlarına göre Yusuf’un iki oğlu vardır. Bunlardan Ahmet 15 yaşında, Osman 1 yaşındadır. Nüfus sayımlarında kadınlar dikkate alınmadığından resmi kayıtlarda yer almayan Fadime[5] adında da bir kızı vardır.

Yine Nüfus kayıt Defterinde 4 Hane 16 sıra numarası ile kayıtlı görülen “orta boylu, ter bıyıklı” ve baba adı belirtilmeyen bir diğer Hacı İbrahim de 20 yaşındadır. Bu hacı İbrahim’in adı, bize gelen rivayetlerde yoktur. Dolayısıyla ardıllarının da kimler olabileceği hususunda bir bilgimizin olmaması tabiidir.

Biz, 4 hane 16 sıra numarasında kayıtlı bu Hacı İbrahim’in, Yusuf’un oğlu olmayıp bir başka aileye mensup olabileceğini düşünüyoruz. Bunun örneği, Topaloğlu ailesinden Mahmut oğlu Süleyman’ın “Parmaksızoğlu” ailesinin hanesinde kayıtlı olmasıdır.

Hacı İbişoğlu ailesi ile ilgili resmi nüfus kayıtları bize gelen rivayetlerle de uyumludur. Bundan sonra, Ahmet ve Osman’ın soyundan gelenler üzerinde duracağız.

Hacı İbişoğlu Ahmet;

1844 yılında 15 yaşında olduğu görülen bu şahsın 1829 doğumlu olduğu anlaşılıyor. Bu bakımdan Topaloğlu Ali Ağa ile akrandırlar. Hangi tarihte evlendiği, eşinin hangi aileye mensup olduğu konusunda bir bilgi yok. Anlatılanlara göre  “Kulaksız” lakabıyla tanınmaktaymış.

Bize aktarılan rivayetlerden Ahmet’in Hatice, Gök Meryem ve Arzu adlarında üç kızının olduğunu biliyoruz.

Hatice Hanım, Minnetoğlu ailesinden Dolma Velisi[6] ile evlenmiştir.  Bu evlilikten Fatma ve Emine Hanımlar dünyaya gelmiştir. Emine de Minnetoğlu Yusuf’un oğlu Kadir ile evlenmiştir. Bu evlilikten bir oğlunun olduğu, onun da Çanakkale savaşlarında şehit düştüğü söyleniyor. 

Hatice Hanım’ın diğer kızı Fatma ise[7], Topaloğlu sülalesinden Büyük Hacı Mehmet’in oğlu Hacı Mustafa ile (halasının oğlu) ile evlenmiştir.

Gök Meryem ise, Kösdeloğlu ailesinden Mehmet adlı bir kişi ile evlenmiştir. Nüfus kayıtlarına göre 1844 sayımında 40 yaşında olan Mehmet, ya ileri bir yaşta evlenmiştir yahut Gök Meryem Kösdeloğlu Mehmet’in ikinci eşidir. Bu evlilikten Hacı Ali Aksöğüt ile “Gücük Mehmet” adı ile bilinen Mehmet Özcan’ın eşi Kezban hanım dünyaya gelmiştir. Gücük Mehmet ile Kezban Hanım’ın evliliğinden de;

Hüsamettin Özcan (Çardak’ın ilk belediye başkanı),

 Habibe Onan( merhum Mevlüt Onan’ın eşi, Ziya Onan’ın annesi)

Döndü Esenkut (Güllü Ahmet adıyla bilinen Uzun Ali oğlu Ahmet Esenkut’un eşi),

Ayşe Topa ( Topaloğlu Veli Topa’nın oğlu Halim Topa’nın eşi),

Fadime Karadeniz (bugün Memişoğlu adıyla bilinen sülaleden Mehmet Karadeniz’in eşi)

ve Maksut Karakan’ın eşi Rukiye Karakan dünyaya gelmiştir.

Hacı Ali Aksöğüt’ün ilk eşi “Süllü Hocalardan”[8] …….  Hanımdır. Bu evlilikten “Gök” lakabıyla bilinen Süleyman Aksöğüt ile Meryem Eğriağaç dünyaya gelmiştir.

Hacı Ali Aksöğüt’ün ikinci eşi, Minnetoğlu ailesinden Minnetoğlu Süleyman’ın kızı Döndü Hanım’dır.  Bu evlilikten de Dede ve Remzi Aksöğüt ile Meliha Kocazeybek ve Rukiye Ekecen dünyaya gelmiştir.

Arzu Hanım, Musalı Mahallesinden Dorumcuoğlu sülalesinden ……. İle evlenmiştir. Bu evlilikten tek oğlu Ömer Efendi dünyaya gelmiştir. Çardak ağzı ile “Omarçı” adıyla bilinmekteymiş.  Ömer Doğan’ da “Dıngalaklar’dan[9]  Hüsamettin Tagay’ın kardeşi Ayşe Hanım[10] ile evlenmiştir. Bu evlilikten de; Ramazan Doğan (Şenel Doğan’ın babası), Çardak’ta “Etyemez” lakabıyla bilinen Mustafa Doğan, Şevkiye Hanım[11], Eşe Acılı (Yine Topaloğlu sülalesinin Deli Mahmut kolundan “Kör” Dede Acılının eşi) ve Hüseyin Akçam’ın eşi Arzu Akçam (merhum Hüseyin Akçam’ın eşi) dünyaya gelmiştir.

Hacı İbişoğlu Osman;

Nüfus bilgilerine göre Hacı İbişoğlu Osman’nın 1843 doğumlu olduğu anlaşılıyor. Çardak’ta bugün “Hacı İbişoğlu” adıyla bilinen ve “Gökkaya” soyadını taşıyanların atasıdır. Kaç yaşında vefat ettiği konusunda bir bilgimiz yok. Döndü Selçuk’un anlatımlarına göre eşi Buhurcuoğlu sülalesinden “Delaloğlu” lakabıyla bilinen Osman Efendinin kardeşi “Koca” Fatma Hanım’dır

Osman Efendi’nin bu hanımdan tek oğlu Yusuf Gökkaya ile,

Ayşe Sayın (1874 – 1947 Topaloğlu sülalesinde Küçük Hacı Mehmet’in ilk eşi)[12]

Döne / Döndü Ural (1878 – 1966 Topaloğlu sülalesinden hacı Ömer Ağa’nın eşi[13].

Meryem Esenkut (   ?   -   ?  ) “Uzun” lakabıyla bilinen Ali (Esenkut)’[14]un eşi. Bu evlilikten Abdullah, Şükrü ve “Güllü” lakabıyla bilinen Ahmet Esenkut ile Veli Tekeli’nin eşi olan Ayşe Hanım olmak üzere dört evladı vardır.

Faden Çetinkaya  ( aslen Gölcük köyünden olan …… ) nın eşi. Çetinkaya soyadını taşıyanların büyük annesi.[15]

Emine Şenliktürk. (           -          ) Yaylacı lakabıyla bilinir. …. İle evliliğinden tek evladı “Kürdoğlu” lakabıyla bilinen Mustafa Şenliktürk dünyaya gelmiştir. Emine Hanım, Mürvet Tagay ve Nimet Esenkut’un babaanneleridir.

Hacı İbişoğlu Yusuf Gökkaya;

Yusuf Gökkaya’nın, ailesinin en küçüğü olduğunu sanıyoruz. 1876li yılında doğmuş ve 1940’lı yıllarda vefat etmiştir. İlk eşi, Keskinoğlu Mehmet’in Asiye Hanım’dan [16] olan kızı Adile Hanım’dır. [17] Bu evlilikten;

Hatice Minnetoğlu (Mehmet Minnetoğlu ile evli)

Rukiye Sarıhan (“İmamlar / Tığoğlu ” sülalesinden Mustafa Sarıhan ile evli)

Döndü Esenkut ( halası Meryem’(Esenkut) in oğlu Abdullah ile evli)

Fatma Tagay. (“Dıngalak” lakabıyla bilinen Hüsam Tagay’ın ilk eşidir.)

Yusuf Gökkaya, ilk eşi Adile Hanım’ın vefatından sonra aslen Dazkırılı olan Ayşe Hanım ile evlenmiş, bu evlilikten de Elif Hangül hanım dünyaya gelmiştir.  Boşanma ile sonuçlanan bu evlilikten sonra Yusuf Gökkaya, üçüncü olarak Gemiç Köyünden Hatice hanım ile evlenmiştir. Bu hanımdan da; Dede, Ahmet, İbrahim ve Osman adlarında dört oğlu ile Fatma Hanım adında bir kızı dünyaya gelmiştir. Fatma Hanım, Topaloğlu sülalesinin “Deli” Mahmut kolundan Arif Özdemircan ile evlenmiştir.

“Tuyuroğlu / Hacı İbişoğlu ailesi için söyleyebileceklerimiz şimdilik bu kadar.

---

[1] Muzaffer Çetin – İbrahim İmamoğlu, Denizli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2018

[2] Muzaffer Çetin – İbrahim İmamoğlu age. Sayfa 120

[3] Muzaffer Çetin – İbrahim İmamoğlu age. Sayfa 144

[4]Biz o aşiretin Tekeli Yörük aşireti olabileceğini tahmin ediyoruz. Zira o aşiretten birkaç aile daha Çardak köyünde yerleşik hayata geçmişlerdir.

[5] Döndü Selçuk’un anlatımlarından..

[6] Dolma Velisinin hikâyesini Topaloğlu Hacı İbrahim Ağa bahsinde vermiştik.

[7] Fatma Hanım’ın babası Veli’yi öldürmeye azmettiren şahsın oğlu.

[8] Döndü Selçuk’un anlatımlarından…

[9] Gemiç Köyünden “Dangalakoğlu” sülalesi ile akrabalık bağı olmalı.

[10] Ayşe Hanım’ın diğer kardeşleri; “Asır” lakabıyla bilinen Mehmet Ali Keskin’in eşi Döndü Keskin Hanım, bir diğer kardeşi ise Sulur adında bir kişi ile evli olan …. Hanımdır.

[11] Dazkırı’ya gelin gittiğinden hakkında biyografik bilgi edinemedik.

[12] Bu hanım’ın üst soyu için Topaloğlu Küçük Hacı Mehmet kısmına bakılmalıdır.

[13] Döne Hanım’ın üst soyu için Topaloğlu Hacı Ömer Ağa kısmına bakılmalıdır.

[14] Soyadı kanunundan önce vefat ettiğinden ailesinin soyadı parantez içinde verilmiştir.

[15] Faden hanım’ın tek oğlu (halk arasında “Arap Hüsem” adıyla bilinen Hüsam Çetinkaya’yı biliyoruz.

[16] Topaloğlu Ali Ağa’nın kızı, Hüseyin ağa’nın kardeşi.

[17] 1920 yılında salgın hastalıktan vefat ettiği anlatılıyor.